Staalslakken

De staalslak ontstaat bij de raffinage van vloeibaar ruwijzer naar vloeibaar staal. De vloeibare slak die ontstaat drijft in een laag op het staal. De slaklaag wordt afgegoten en afgekoeld, waarna de slak wordt gebroken en het nog aanwezige ijzer zo veel mogelijk wordt verwijderd en hergebruikt.

De productie van staalslak is onlosmakelijk verbonden aan de productie van staal, omdat het ruwijzer nog te veel onzuiverheden bevat. Door het toevoegen van een slakvormer worden deze onzuiverheden uit het ijzer gehaald en in een steenachtig materiaal gebonden. Dit leidt tot de vorming van staalslak.

Gestolde converterslak bestaat voornamelijk uit mineralen van calciumsilicaten en ijzeroxiden. Deze stoffen zijn afkomstig uit het ijzererts en komen dus ook in de natuur voor.

Er zijn verschillende typen/kwaliteiten staalslak, afhankelijk van het type staalproces en de specifieke processtap. Staalslakken hebben verschillende eigenschappen en toepassingen. Toepassingen moeten altijd voldoen aan de milieueisen. De voorwaarden voor toepassing van staalslakken zijn bekend bij de uitvoerders van civiele toepassingen. Zo staat op het certificaat hoe de bouwstof toegepast moet worden. De uitvoerders zijn verantwoordelijk voor de opvolging hiervan.

In IJmuiden worden de verschillende typen staalslak gescheiden verwerkt en voor elke slak zoeken we naar de hoogst toegevoegde waarde voor hergebruik. LD-staalslak wordt in Nederland in de grond-, weg- en waterbouw (GWW-sector) toegepast. Voorbeelden hiervan zijn de wegfundering, geluidswallen, oprit/afrit kunstwerken viaduct, etc. Daarnaast wordt LD-staalslak toegepast in asfalt.

Staalslak is niet schadelijk voor de natuur, indien goed toegepast. Het wordt vooral ingezet als gecertificeerd bouwmateriaal in de weg- en waterbouw. Dit betekent dat het voldoet aan de milieu- en civieltechnische eisen die aan dergelijke bouwmaterialen worden gesteld. Gedeputeerde Staten van Noord-Holland en de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied hebben in juni 2014 formeel vastgesteld dat staalslak de status van bijproduct heeft, dat als bouwstof kan worden toegepast, net als het Ministerie Infrastructuur & Milieu in 2017. Zo is Rijkswaterstaat een belangrijke afnemer voor het gebruik van staalslak als oeverbescherming.

We willen zoveel mogelijk gebruik maken van materialen die een tweede leven kunnen krijgen. Het sluiten van de kringloop tussen verschillende takken van industrie is een hoofdthema in de circulaire economie. Door staalslakproducten in te zetten, kunnen wij staal maken en aannemers ophogingen, geluidswallen, dijken en snelwegen zonder zand of grind. 

Er zijn verschillende soorten staalslakken voor verschillende soorten toepassingen en markten. We verdienen geld voor sommige producten, terwijl er bij andere producten sprake is van een verdringingsmarkt. Dat betekent dat we concurreren met andere bouwmaterialen zoals grond, zand of bouwpuin. Als we in zo’n geval geld betalen betreft dit voor een groot deel de transportkosten, op- en overslag en verwerkingskosten van Tata Steel naar de site waar staalslakken worden ingezet.

De totale Europese staalslakproductie is momenteel ongeveer 11 miljoen ton. Tata Steel Nederland produceert jaarlijks ongeveer 0,65 miljoen ton staalslak.

De staalslakken van Tata Steel Nederland worden vloeibaar getransporteerd naar het bedrijf Harsco dat op ons terrein zit. 

Harsco koelt, zeeft en wint het aanwezige metaal terug uit de staalslakken. Het teruggewonnen metaal en een deel van de staalslakken worden hergebruikt in het staalproductieproces en het resterende deel wordt verkocht op de markt.

Pelt & Hooykaas verkoopt de staalslakken. Dit bedrijf, met vestigingen in IJmuiden en Rotterdam, levert sinds 1891 secundaire bouwgrondstoffen aan klanten in en buiten Nederland. De afnemers variëren van aannemers in de bouw tot overheden waaronder Rijkswaterstaat.

Staalslak is een gecertificeerde secundaire bouwstof in Nederland. Helaas zijn op sommige plekken de toepassingsvoorwaarden niet goed opgevolgd. Dit is onder andere het geval bij wegen in Harlingen en Nijmegen, een golfbaan in Spijk en een vuilstortplaats in Eerbeek. Als staalslak niet juist wordt verwerkt, kunnen vervelende situaties ontstaan:

• Fijne deeltjes van de slak kunnen verwaaien en in de ogen komen, net als bij zand. 
• Staalslak is kalkrijk. Bij onjuiste toepassing in ongebonden producten gecombineerd met langdurige regenval, kan kalkrijk water naar de bodem zakken. Daar kan de zuurtegraad (pH) hoger worden, metalen kunnen oplossen en zich verplaatsen via het grondwater.
• Er zitten metalen in oxidevorm in staalslak die bij onjuiste toepassing in ongebonden producten kunnen vrijkomen als gevolg van uitloging. 

In de Kamerbrief ‘Versterken toezicht en handhaving staalslakken’ van april 2024 stelt de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat dat staalslakken veilig kunnen worden toegepast mits dit onder de juiste toepassingsvoorwaarden gebeurt.

Om te garanderen dat dit het geval is, wil de staatssecretaris een informatieplicht instellen en deze aanvullende handelingsperspectieven:

• Een landelijke informatieplicht stelt toezichthouders in staat om vooraf en tijdens het toepassen van staalslak te controleren of dit ook volgens de toepassingsvoorwaarden verloopt.
• Maatregelen die toepassende bedrijven moeten treffen om specifieker te beschrijven in de regelgeving.
• Invoeren van eindinspecties door bevoegd gezag bij de toepassing van slak.
• Invoeren van landelijke registratie om toezicht en transparantie te vergroten.

Wij juichen deze plannen uiteraard toe.